ҚР-да тұрғын үйге кезекте тұрғандарды есепке алудың жаңа жүйесі іске қосылды

2025 жылғы 24 мамырдан бастап Қазақстанда мемлекеттік тұрғын үй алу үшін кезекке қою жүйесі өзгерді. Енді соңғы бес жыл ішінде өз баспанасы жоқ барлық азаматтар кезекке тұра алады. Қазақстан Республикасының Президенті 2024 жылғы 22 қарашада "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне тұрғын үй саясатын реформалау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Заңға қол қойды. Ол тұрғын үй жағдайларын жақсартуға бағытталған мемлекеттік қолдау шаралары, тұрғын үй заңнамасындағы өзгерістер және кезекте тұрғандарға тұрғын үйді бөлудің жаңа нормалары туралы.

"Отбасы банк" АҚ Шығыс Қазақстан филиалының директоры Назигүл Аққұлованың айтуынша, 2025 жылдың 24 мамырынан бастап Қазақстанда "Отбасы банк" АҚ базасында "Тұрғын үймен қамтамасыз ету орталығы" ақпараттық жүйесі жұмыс істей бастады. Ол orken.otbasybank.kz порталында орналасқан.

— "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне тұрғын үй саясатын реформалау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" ҚР Заңына сәйкес, Отбасы банкі ұлттық даму институты болып қайта құрылды. Оған тұрғын үйге мұқтаж азаматтарды есепке қою бойынша функциялар берілді, — деп түсіндірді Нәзигүл Төлешқызы. — Осылайша, әкімдіктерден кезекте тұрғандардың ағымдағы базасы тұрғын үйді есепке алуды, қоюды және бөлуді орталықтандырып жүзеге асыратын Отбасы банкіне берілетін болады. Мен қазір тұрғын үйге кезекте тұрғандарға алаңдаудың қажеті жоқ екенін бірден түсіндіремін. Барлық деректер бізге автоматты түрде келеді. Тек EGOV жүйесінде өз деректеріңізді тексеру және өзектендіру, сондай-ақ электрондық цифрлық қолтаңбаның (ЭЦҚ) және ұялы нөмірді дұрыс тіркеудің бар екеніне көз жеткізу қажет. 24 мамырдан бастап біздің порталға кіру арқылы тұрғын үйге кезекке қоюға онлайн-өтінім беруге болады.

Жүйе өтініш берушінің белгіленген критерийлерге сәйкестігін автоматты түрде тексереді. Мемлекеттік қолдау шараларын алуға үміткер:

• соңғы бес жыл ішінде меншік құқығында тұрғын үйі жоқ кәмелетке толған азаматтар;
• жалғыз тұрғын үйі апатты деп танылған азаматтар.

Осылайша, енді  қолдау шаралары қазір азаматтардың әлеуметтік осал санаттарына ғана қатысты емес.

Есепке алу рәсімі бір жұмыс күнін алады. Егер өтініш беруші тұрғын үйдің апатты жағдайын растайтын қосымша құжаттарды қоса берсе, қарау мерзімі үш жұмыс күніне дейін ұзартылады. Демалыс күні өтініш берген кезде қарау келесі жұмыс күнінен басталады.

Жүйе 18 дерекқормен біріктірілген және өтініш берген кезде өтініш берушінің отбасылық жағдайы, жылжымайтын мүліктің болуы, табыс деңгейі, әлеуметтік бағдарламаларға қатысу және т. б. туралы мәліметтерді қамтитын цифрлық портретін қалыптастырады).

Бұл Отбасы банкіне мемлекеттік қолдаудың қолайлы нысандарын ұсынуға мүмкіндік береді: тұрғын үйді жалға алуға субсидиялар (табысы төмен болған кезде) немесе жеңілдікті ипотека (табысы жоғары болған кезде).

Нәзигүл Аққұлова атап өткендей, қазақстандықтарды тұрғын үй мәселесін шешуде қолдау оларға тегін тұрғын үй беруді білдірмейді. Банк тұрғын үйге мұқтаж азаматтардың цифрлық портретін қалыптастыратын болады және олардың әлеуметтік санатына, отбасы табысына қарай тұрғын үй мәселесін шешу құралдары ұсынылатын болады.

Тұрғын үйді бөлудің негізгі факторлары есепке қою күні және табыс деңгейі болып табылады.

Тұрғын үйдің жалпы көлемінің кемінде 70 пайызы мемлекеттік қолдау шеңберінде тұрғын үй мәселесін шешуге бірінші кезектегі құқығы бар азаматтарға берілетін болады:

• Ұлы Отан соғысының ардагерлеріне, жеңілдіктері бойынша Ұлы Отан соғысының ардагерлеріне, басқа мемлекеттер аумағындағы   қимылдарының ардагерлеріне теңестірілген ардагерлерге;
• жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға;
• көп балалы аналар мен көп балалы отбасыларға;
• мүгедек балалары бар немесе тәрбиелеп отырған отбасыларға;
• бірінші және екінші топтағы мүгедектігі бар адамдарға;
• жесірлер мен тұл ер адамдарға.

Нәзигүл Аққұлова брифингте азаматтарды хабардар ету тәсілдері туралы да айтты.

— Біз тұрғын үйге кезегі келгендердің барлығына қоңырау шаламыз, сондықтан Кезекте тұрғандардың өзекті телефон нөмірі көрсетілуі маңызды, — деп атап өтті Назигүл Төлешқызы. — Сондай-ақ ескерту 1414 нөмірінен және "жеке кабинетке" хабарлама түрінде келеді.

ШҚО жетім балалардың құқықтарын қорғау жөніндегі қоғамдық қорының маманы Луиза Миронова кезегі  келген  адамға хабарлама жетпеген жағдайда     не болатынын сұрады. Өйткені, ол атап өткендей, кәмелетке толған жетім балалардың арасында телефоны жоқ және тіркеуі жоқ балалар бар. Олар қалай табылып, хабарланады?

— 10 күн ішінде адамға 1414 нөмірінен хабарлама жіберіледі. ХАбарлама жеткізу мүмкін емес болған жағдайда оны қамқоршылар, жергілікті атқарушы билік органдары, учаскелік полиция қызметкері арқылы табуға әрекет жасалады, — деп жауап берді Нәзигүл Аққұлова. — Егер адам ешқашан табылмаса, оның кезегі келесіге беріледі. Бұл жағдайда адамның өзі кезектен шығарылмайды, тек кейінге қалдырылған санатқа ауыстырылады. Жетім балалардың құқықтарын қорғайтын ұйымдар кем дегенде алғашқы 100 үміткерге ұялы телефон нөмірлерін тіркеуге және оларды egov мобильді базасына енгізуге көмектесуі өте маңызды. Бұл ескерту процесін едәуір жеңілдетеді және тездетеді.

Қорытындылай келе, жаңа жүйе ыңғайлылықтан басқа, тұрғын үйдің ашық және әділ бөлінуін қамтамасыз етуі керек. Кезекте тұрғандар мен мемлекеттік қолдаумен тұрғын үй алғандардың тізімдері Отбасы банкінің ресми сайтында тұрақты түрде жарияланатын болады.