ШҚО-да жұмысшылардың құқықтарын қорғау тетігі қалай жұмыс істейді

Шығыс Қазақстан облысында өңірдегі кәсіпорындардағы әлеуметтік шиеленіс деңгейін нақты уақыт режимінде бақылауға мүмкіндік беретін цифрлық құрал ретінде "Еңбек тәуекелдерінің картасы" (ЕТК) белсенді қолданылады. Бұл туралы облыстық әлеуметтік әріптестік жөніндегі үшжақты комиссияның отырысында ШҚО бойынша мемлекеттік еңбек инспекциясы комитетінің департамент басшысы Бақытбек Қизатов мәлімдеді.

Отырыс облыс әкімі Нұрымбет Сақтағановтың төрағалығымен Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының төрағасы Сатыбалды Дәулеталиннің қатысуымен өтті.

Бүгінгі таңда ЕТК жүйесіне өңірдің 3 786 кәсіпорны енгізілген, оның ішінде:

• 31-әлеуметтік шиеленістің жоғары тәуекел тобына жатқызылған;
• 49-орташа тәуекелде;
• 376-тәуекелдің ең төменгі деңгейінде.

Тәуекел деңгейі жоғары және орташа кәсіпорындардың ең көп саны Өскеменде шоғырланған — тиісінше 22 және 30 кәсіпорын. Риддердегі үш кәсіпорынның тәуекелі жоғары, екеуі — төмен, Алтайда біреуі — жоғары және үшеуінің тәуекелі төмен.

— Біз деректерді алып, оны қалалар мен аудандардың әкімдеріне береміз, — деп түсіндірді Бақытбек Қизатов. — Оларға егжей-тегжейлі көрсеткіштер беріледі, соның негізінде кәсіпорын белгілі бір тәуекел тобына түседі. Содан кейін әкімдіктердің жұмыс топтары сол жерге барып, жағдайды зерттейді, содан кейін еңбек инспекциясы проблемаларды шешуге қосылады.

Егер нақты бұзушылықтар анықталса — мысалы, жалақының кешігуі, тиісті еңбек жағдайлары немесе әлеуметтік қақтығыстар — мәселе кәсіподақ комиссиясының отырысына шығарылады. Онда проблемалық жағдайлар жеке талданады және әр тараппен жұмыс жүргізіледі.

2024 жылдың қыркүйегінен бастап, еңбек инспекциясының мәліметтері бойынша, қабылданған шаралар мен тәуекел себептерін жоюдың арқасында картадан 170 кәсіпорын шығарылды.

Тәуекел аймағына ену себептері әртүрлі. Мысалы, кәсіпорын клиенттердің қарызына байланысты жалақыны уақытша кешіктіруі мүмкін. Қаржылық мәселелер шешіліп, жалақы төленгеннен кейін ол картадан шығарылады.

Негізгі ықпал ету тетігі тексерулер болып қала береді, оның қорытындысы бойынша еңбек инспекциясы міндетті нұсқама бере алады.

— Егер кәсіпорын сот ұйғарымына қарсы шықпаса, ол автоматты түрде атқарушы құжатқа айналады. Біз оны жеке сот орындаушылар палатасына береміз, ол жерде құқықтық ықпал басталады. Мұның бәрін инспекция бақылайды, — деді Бақытбек Құрманбекұлы.

Қаржылық қиындықтар туындаған кезде аймақтық билік кәсіпорындағы жағдайды тұрақтандыру үшін қолдау шараларын іздеуге қосылады.

Цифрлық "Еңбек тәуекелдерінің картасы" әлеуметтік шиеленісті ерте ескерту тетігі ретінде өзінің тиімділігін дәлелдеді. Мемлекеттік органдардың, кәсіподақтар мен бизнестің ынтымақтастығының арқасында Шығыс Қазақстан облысы қызметкерлердің құқықтарын қорғауға және әлеуметтік тұрақтылықты арттыруға жүйелі көзқарастың үлгісін көрсетіп отыр.