Шығыс Қазақстанда жүздеген азаматтар банкрот деп танылды

2023 жылғы 3 наурыздан бастап Қазақстанда "Азаматтардың төлем қабілеттілігін қалпына келтіру және банкроттық туралы" заң әрекетке енді. Ол Қазақстан Республикасы Президентінің тапсырмасы бойынша әзірленген және Азаматтарға қарыздарын ресми түрде есептен шығаруға немесе қайта құрылымдауға мүмкіндік бере отырып, халықтың кредиттелуін төмендетуге бағытталған. Заңның ережелері үш процедураның бірін таңдауға мүмкіндік береді: соттан тыс банкроттық, сот банкроттығы немесе банкрот мәртебесінсіз төлем қабілеттілігін қалпына келтіру.

28 сәуірде Шығыс Қазақстан облысының Өңірлік коммуникациялар қызметінде "Жеке тұлғалардың банкроттығы"  тақырыбында брифинг өтті. Шығыс Қазақстан облысы бойынша мемлекеттік кірістер департаменті басшысының орынбасары Қазыбек Қойшинов және ШҚО бойынша мемлекеттік кірістер департаментінің дәрменсіз борышкерлермен жұмыс басқармасының басшысы Сайран Уалибекова "Азаматтардың төлем қабілеттілігін қалпына келтіру және банкроттық туралы" Заңның өңірде қандай және қалай қолданылатынын айтып берді.

- Банкроттық немесе төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсіміне борышкердің өзі ғана бастамашы бола алады, - деп атап өтті Сайран Уалибекова. - Банктер мен коллекторлық агенттіктердің азаматтың банкроттығы туралы өтініш беруге құқығы жоқ.

Соттан тыс банкроттық қалай жұмыс істейді

Бұл нұсқа келесі тұлғалар үшін  қолжетімді:

• банктер, микроқаржы ұйымдары (МҚҰ) немесе коллекторлар алдындағы борыш 1600 АЕК-тен аспайды;
• қатарынан 12 ай ішінде (өтініш берген кезде) қарызды өтеу бойынша төлемдері жоқ;
• тіркелген мүлік, оның ішінде бірлескен меншіктегі үлесі жоқ.

Өтінішті eGov.kz порталы арқылы беруге болады немесе жақын маңдағы халыққа қызмет көрсету орталығына барады. Оны  аумақтық мемлекеттік кірістер басқармалары 15 жұмыс күні ішінде қарайды. Соттан тыс банкроттықтың барлық рәсімі алты айға дейін созылады және міндетті қаржылық мониторингпен бірге жүреді. Бірінші мониторинг банкроттық туралы өтініш берілгенге дейін үш жылға дейінгі кезеңде, екіншісі жеке тұлға банкрот деп танылғаннан кейін үш жыл ішінде жүргізіледі. Бұл қасақана банкроттықты анықтау мақсатында жасалады. Мысалы, егер азамат банкрот деп танылғаннан кейін үш жыл ішінде мүлік (пәтер, машина) сатып алғаны анықталса, онда бұл мүлікті сатып алу үшін ақша қаражаттарының пайда болу көздері міндетті түрде тексеріледі.

Атаулы әлеуметтік көмек (АӘК) алушылар үшін соттан тыс банкроттықтың ерекше шарттары көзделген. Оларға 12 айлық кешіктіру туралы талап қолданылмайды.

Берешегі бес және одан да көп жыл ішінде өтелмеген азаматтар да барлық стандартты шарттарды сақтау қажеттілігінен босатылады.

Сот процедурасы қажет болған кезде

Егер қарыз сомасы 1600 АЕК-тен асса немесе қарыз басқа санаттарға жатса, сот банкроттығы қолданылады.

Осы рәсімді жүзеге асыру үшін жеке тұлға тұрғылықты жері бойынша сотқа өтініш береді. Рәсімді қаржы менеджері — әкімші, бухгалтер немесе аудитор жүргізеді.

Егер борышкердің тұрғын үйі жалғыз болса және кепіл заты болмаса, ол сақталады. Әйтпесе, ол қарыздарды өтеу есебіне  жүзеге асырылуы мүмкін.

Сот арқылы банкроттық процесі алты айға созылады, бірақ ерекше жағдайларда тағы алты айға ұзартылуы мүмкін.

Нені білген жөн: халықтың әлеуметтік осал топтары үшін қаржы басқарушысының қызметтерін мемлекет төлейді, азаматтардың қалған санаттары мұндай қызметтерге өз бетінше төлейді.

Банкроттықтан кейін не болады

Банкроттық тек қарызды есептен шығару ғана емес, сонымен қатар белгілі бір шектеулер екенін түсіну керек:

• бес жыл бойы қолданылатын жаңа несиелер мен қарыздарды алуға тыйым салу (ерекшелік — ломбардтардағы микрокредиттер);
• банкроттықты қайта рәсімдеу жеті жылдан кейін ғана мүмкін болады.

Кейбір қарыздар ешқандай жағдайда есептен шығарылмайтынын білу маңызды: алимент, өмір мен денсаулыққа зиянды өтеу, сондай-ақ қылмыстық құқық бұзушылықтар бойынша залал.

Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру: банкрот мәртебесі болмаса

Егер азаматтың тұрақты табысы болса, ол соттан төлем қабілеттілігін қалпына келтіру жоспарын мақұлдауын сұрай алады. Содан кейін қарыздарды банкрот мәртебесін алмай-ақ бес жылға дейін бөліп төлеуге болады.

Өтеу кестесі қаржы басқарушысымен бірге жасалады және сотта бекітіледі. Әрі қарай, борышкер қарызды келісілген кесте бойынша өтейді. Бұл ретте кредиторлар одан жоспарда көзделгеннен артық талап ете алмайды.

Бұл процедураның басты артықшылығы – банкроттық сияқты жағымсыз салдардың болмауы.

Кеңес алу үшін қайда жүгіну керек

Түсіндіру және көмек алу үшін Шығыс Қазақстан облысы бойынша мемлекеттік кірістер департаментіне мына мекен-жай бойынша хабарласуға болады: Өскемен қаласы, Пермитин көшесі, 27, 108-кабинет, немесе 8 (7232) 70-15-58, 24-25-62 телефондары бойынша қоңырау шалуға болады.

Кеңес беру сондай-ақ  аумақтық мемлекеттік кірістер басқармаларында да қолжетімді.

Статистика

Заң күшіне енген сәттен бастап Шығыс Қазақстан облысында соттан тыс банкроттыққа 5 927 өтініш берілді. Нәтижесінде 651 адам банкрот деп танылып, 4145 адамға  бас тартты.

Сот банкроттығына 91 өтініш түсті. Олар бойынша 22 азамат банкрот деп танылды, 28 өтініш қараусыз қалды, 9-ы тоқтатылды, 15-і қарауда, 17 адамға бас тартты.

Төлем қабілеттілігін қалпына келтіруге 19 өтініш берілді, оның 8-і сәтті бекітілді, 3-і қараусыз қалды және 8-і қарауда.