Тұрғындарға деген қамқорлықпен Тұрғысын ауылын абаттандыру

Ауылдағы өмір туралы не айтуға болады? Бітпейтін жұмыс күндері: үй шаруашылығындағы қиындықтар, жарқын оқиғалардың болмауы. Бірақ мұның бәрі Тұрғысын туралы емес! Елді мекенді абаттандырудағы елеулі ілгерілеу ауыл тұрғындары үшін жарқын оқиға болып отыр.

Ауыл өмірі — ерекше. Сіз мұның бәрін өз көзіңізбен көргенде ғана сезіне аласыз. Тек  сонда ғана ауыл адамдарының тек күн көріп жатпағанын, толыққанды өмір сүретінін түсінесіз. Олар тіпті басқа өмірді көзіне де елестете алмайды. Еңбек, шыдамдылық және шағын отанына деген шексіз сүйіспеншілік лайықты жемісін де беруде. Биыл Тұрғысында жолдар мен көше жарығы жөнделді, жаңа спорт алаңы салынды, су құбыры желілері салынуда.

Жол жасалып жатыр

Осы жазда Тұрғысын ауылдық округінің әкімшілігінде кадрлық өзгерістер болды. Ауыл тұрғындары жаңа басшы Ерік Ерболатовты сайлады.  Жас және белсенді мемлекеттік қызметкер ауыл тұрғындарының тілектері мен проблемаларын тез түсініп, жұмысты әлеуметтік маңызы бар жобаларды іске асырудан бастады. Бұл тұрғыда ең басты көмекшісі «Ауыл-ел бесігі» мемлекеттік бағдарламасы екен.

— Жөнделмеген жолдар — кез-келген елді мекеннің азабы, — дейді ауылдық  округ басшысы. — Өкінішке орай, шағын ауылдағы жағдайды түбегейлі өзгерту үшін өз қаражаты жеткіліксіз, сондықтан бар үмітіміз мемлекеттік бағдарламаларда болып отыр. Биылғы жылы Тұрғысын ауылы үшін өте сәтті болды, «Ауыл - ел бесігі» бағдарламасы бойынша қаржыландыру есебінен біз Достық, Алтай және Школьная көшелеріне орташа жөндеу жұмыстарын жүргіздік, - деді Тұрғысын ауылдық округінің әкімі Ерік Ерболатов. — 102,6 миллион теңге жұмсалды. Келісімшарт бойынша мердігер 4,7 шақырым жұмыс істеуі керек еді, бірақ материал үнемделген соң асфальтталған жолдардың ұзындығы сәл ұзарды. Жаңа асфальттың қара ленталары бірден елді мекеннің орталық бөлігін және шет аймақтарын өзгертіп жіберді. Ауыл тұрғындары бақытты. Жолдың тегістігіне қарамастан, жүргізушілер жылдамдықты  асырмайды. Ауылдағы жол тек автомобильдерге ғана емес, жаяу жүргіншілерге де арналғанын бәрі біледі. Жол жиегінде тротуарлар жетіспейді, Ерік Ерболатұлы бұл мәселені де түртіп алды.

Тұрғысын ауылдық округінің әкімі Ерік Ерболатов Тұрғысын ауылына кіре берісте

Жарықтандыру және үнемдеу

Екі апта бұрын Достық, Бұқтырма ауылдарының көшелерінде және Школьный тұйық көшесінде жаңа энергия үнемдейтін жарықдиодты шамдар орнатылды. Сондай-ақ, Алтай және Железнодорожная  көшелеріндегі жарықтандыру құрылғыларын ішінара ауыстыру жұмыстары жүргізілді. Шамамен 220 ваттық  66 ескі шам ауыстырылды.

 — Бізге берілген жарықдиодты шамдар бірдей жарық ағынында төмен қуат тұтынуына ие. Бір ескі фонарь екі жаңа шам сияқты көп электр қуатын пайдаланатын. Үнемдеп жатырмыз! — дейді әкім бұл істі жақсы түсініп отырғанын білдіріп. — Бұл бізге көшелерді әдеттегіден ұзағырақ жарықтандыруға мүмкіндік береді.

Ауылда көше жарығы ауыстырылуда

Ауылда ұзын саны сегіз көше жарықтандырылған, тағы алтауы кешкілік қараңғыда қалады. Әкім аппараты ол көшелер бойынша көше жарығын қалпына келтіруге бюджеттік өтінім беріп үлгерді, ал әзірше мәселені өз мүмкіндігінше шешуге тырысып бағуда.

— Біз кейбір құжаттарды зерттедік, электр желісінің қолданыстағы тіректеріне шамдар орнатуға болады екен. Энергиямен жабдықтаушы ұйымға сұрау салып,  жауабын күтіп отырмыз, — деп бөлісті әкім. — Егер рұқсат берсе, кем дегенде ішінара жарықтандыруды қалпына келтіреміз.

Жаңа асфальттың қара ленталары елді мекеннің орталық бөлігін және шетін өзгертті

Әр үйге су

Тағы бір маңызды мәселе, дәлірек айтсақ, ауылдағы ең маңызды жоба  - жаңа су құбырын салу. Халықты сапалы ауыз сумен қажетті көлемде қамтамасыз етуге «Ақ бұлақ» бағдарламасы мүмкіндік береді. Қаржыландыру облыстық және республикалық бюджеттер есебінен жүргізіледі. Су құбыры желілерін төсеу көлденең бағытталған бұрғылау әдісімен жүреді (КББ), яғни көшелердің сыртқы келбеті іс жүзінде зардап шекпейді. Әрбір ауыл тұрғынын орталық сумен қамтамасыз ету үшін мердігер 18 шақырымнан астам құбыр тартуы керек.

— Жоба үлкен және ауыспалы, шарт бойынша келесі жылдың соңында аяқталуы тиіс, — деп атап өтті Ерік Ерболатов. — Бүгінгі таңда  жолға тоғыз шақырым құбыр төселген. Жобаның бюджеті де ауқымды — 989,4 миллион теңге. Ауыл тұрғындары барлық жұмыстардың уақтылы аяқталатынына  сенеді, өйткені бұған дейін ауылда су мүлде болмаған. Құбырды төсеу үшін эксковаторды қолдануға тура келетін бірнеше учаске бар, себебі топырақ  КББ қондырғысын пайдалануға мүмкіндік бермейді.

Бүгінгі таңда ауылдағы ең маңызды жоба - жаңа су құбырын салу

Айта кетерлігі сол, осыдан 30 жыл ғана бұрын Тұрғысында орталық су құбыры болған. ХХ ғасырдың 90-жылдарында сумен қамтамасыз ету жүйесі құлдырап, тұрғындар жеке ұңғымаларды бұрғылауға мәжбүр болды. Қазір барша жұрт осындай ұңғымаларды пайдаланады.

Желілерді төсеуден басқа, сыйымдылығы екі жүз текше метрден асатын сорғы станциясы мен су резервуарларын салу жоспарланған.

Тасқынға  бірге қарсымыз

Тұрғысын өте көркем жерде орналасқан: бір жағынан Бұқтырма өзені, екінші жағынан биік жартасты таулар бар. Алайда, бұл сұлулық ауыл тұрғындарына көктем мезгілінде көптеген қиындық  әкеледі. Еріген су таулардың беткейлерінен ойға келмейтін ағынмен өтеді,  Бұқтырма да жағасынан асып тасып жатады.

Соңғы жылдары аудан және ауылдық округ әкімшілігі тарапынан көптеген алдын алу шаралары  қабылданғанан айта кеткен жөн. Жағалауды нығайту жұмыстарын жүргізіп, бөгеттің биіктігін көтерді. Бірнеше шақырым су бұру арықтары салынды. Осы жазда Алтай көшесіне диаметрі 600 миллиметр болатын су өткізгіш құбыр орнатылды.

ШҚО-ның су тасқыны қаупі бар елді мекендеріндегі апаттар қаупін азайту жобасы аясында Халықаралық Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай қоғамдарының Федерациясы округке баға жетпес көмек көрсетті. Өткен жылдың қазан айында ұйым өкілдері халықты төтенше жағдайлар кезінде әрекет ету дағдыларына үйретті. Су тасқыны қаупі төнген кезде жабдықтармен және материалдармен жарақтандырды. Олар жанармайлық электр генераторы мен мотор сорғысын, қысым жеңдерін, шатырды, шамдарды, жаңбыр жамылғыларын, құтқару жамылғыларын, дабылдық кеудешелерді, рацияны, рамалық зембілді, алғашқы медициналық көмек қобдишасын сыйға тартты.

Халықаралық Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай қоғамдары федерациясының көмегінің арқасында республикалық тас жол бойындағы су өткізу арықтарын ұлғайту

Ал биыл жерді жұмсарту жұмыстары  қаржыландырылды, соның арқасында республикалық тас жол бойындағы су өткізу арықтарын ұлғайту жұмыстары жүргізілді.

Бос уақыт және денсаулық

Ауылда спортқа және салауатты өмір салтына деген сүйіспеншілік жаңғыруда. Әрине, балаларға мұны үйрету керек. Биыл мектепте заманауи спорт алаңы пайда болды. Оның құрылысын бұрынғы әкім ауылды абаттандыру аясында жоспарлаған болатын, ал жаңа әкім жүзеге асырды.

— Ауыл аумағында ойын алаңы, негізгі спорт алаңы бар, — деп атап өтті Ерік Ерболатов. — Әр түрлі турниктер орнатылған, армрестлингке арналған үстел бар. Нысан жол жиегінде болғандықтан, қауіпсіздік мақсатында қоршалған. Оқу басталғалы мұнда бала көп. Кішкентай бүлдіршіндер  де ойнайды. Жастар кешке турниктер де жаттығу жасайды.

Мектепте спорттық үйірмелер, негізінен командалық ойын түрлері бар. Жақында жекпе-жекті жандандыру туралы шешім қабылданды. Көмекке Алтай қаласының спорт мектебінің басшылығы келіп отыр.

Бүгін мектепте заманауи спорт алаңы пайда болды

Әкім бұрын ауылда бокстан секция болғанын, балалар белгілі бір жетістіктерге жеткенін мақтанышпен айтады.

— Мен бала кезімде жекпе-жекпен әуестендім, Тұрғысын боксшылары әрқашан жоғары деңгейде болғаны есімде. Біз спортты жандандыруды шештік, бірақ өкінішке орай жаттықтырушы жоқ. Алайда, Алтай БЖСМ бізге күрес бойынша жаттықтырушы ұсынды, — деп түсіндіреді Ерік Ерболатұлы.

Сабаққа арналған төсеніштер де табылды, мектепте оқушыларды арнайы бөлмеде дайындайды. Тағы бір-екі апта, сосын оқушылар күреспен айналыса алады. Айтпақшы, тілек білдіруші өте көп.

Қос тәсіл

Көптеген жылдар бойы ауылда республикалық трассаның бойында базар тұрған. Мұнда ауыл тұрғындары артылған көкөніс пен жемістерін, мал өнімдерін сататын. Тұрғындар мұндай қажетті істі өз бетінше ұйымдастырғаны белгілі болды.

— Жолда отыру қауіпсіз емес, сондықтан павильондарды өздері орнатып алуды шешті. Өздері ақша жинап, оған қоса кәсіпкерлер аздап көмектесті, сөйтіп павильонды құрып, сырлап, сауда жасай бастады, — деді жергілікті тұрғын Валерий Бурнашев. — Әрине, тазалық  пен тәртіпті өзіміз  сақтаймыз. Маусымға байланысты тауарлар да әртүрлі. Қазір бал, асқабақ, картоп және маринадталған қияр сатылымға шықты.

Сауда қызу жүріп жатыр, жазда барлық адамдар үшін сауда орындары жетіспейді. Сондықтан әкімдік келесі жылы қосымша сауда нүктелерін салу және жайластыру жоспарын дайындауда.

— Ауыл тұрғындарына көмектесуге деген ұмтылыс, әрине, бар, бұл көптеген адамдар үшін қосымша табыс көзі, — деп бөлісті округ басшысы. — Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар салықты да, медициналық сақтандыруды да төлей алады. Енді мен бұл бағытта қалай және не істеуге болатынын ойластырып жатырмын. Мен павильондардың сыртқы түрі тартымды, ыңғайлы және функционалды болғанын қалаймын.

Ауылда республикалық трассаның бойында ауыл тұрғындары артық көкөністер мен жемістер, бал сататын жабық есептегіштер бар

Көруге болатын көп нәрсе бар

Ерік Ерболатұлы Тұрғысын басшысы лауазымына жақында ғана сайланғанына  қарамастан, ол өзіне сеніп тапсырылған елді мекеннің тарихына қызығушылық танытқан. Оның айтуынша, өткен ғасырда Тұрғысын ауданда сүт пен балдың отаны ретінде танымал болған. Қазір ауқымы бірдей емес, бірақ ауыл тұрғындары өздерінің тарихи тамырларына адал болып қала береді, жеке аулада олар әлі де мал және ара шаруашылығымен айналысады.

— Бұл жердің адамдары басқа екенін нық сеніммен айта аламын. Олар ерекше еңбекқор және тәуелсіз, олар тек өздеріне сенеді, күрделі мәселелерді өздері шешеді және әкімшіліктен сирек көмек сұрайды. Оған қоса Тұрғысұндықтар өте ұйымшыл, — деп атап өтті әкім.

Тұрғысын — халықтан шыққан  қолөнершілер мен ерекше шеберлердің  өлкесі. Оны    көптеген жылдар бойы республикалық тас жол бойына қойылған ағаш мүсіндерден де көруге болады. Оюланған алыптар - ауылдың бұрынғы тұрғыны Олег Якубовичтің естелігі. Дегенмен, қолдан жасалған мүсіндер ауылдың бойында ғана емес, ішінде де бар. Орталық көшелердің біріндегі арыстан мүсіні - Михаил Полковниковтың алтын қолының туындысы тұр.

— Осыдан  он шақты жыл бұрын интернеттен арыстан мүсінін көрген едім,  — дейді Михаил. — Осындай мүсін менде де болуы керек деп шештім. Негізін темірден дәнекерлеп, үстін бетонмен жаптым. Бетонмен жұмыс істеу қиын, ол ұсталмайды, жабыспай, қатпай тұрып алады. Мүсінмен бір айдай айналыстым.

Дегенмен, аң патшасын мүсіндеу оны тұғырға орнатқаннан гөрі оңайырақ болған екен. Мүсінші  оны он  шақты адамның көмегімен   қоршаудан шығарып, трактордың көмегімен орнатқанын есіне алды. Айтпақшы, тұғырдың өзі де өнердің жеке түрі сияқты. Бетон қабырғалары ою-өрнекпен безендірілген — гүлдер, жапырақтар мен құстар бейнесімен көмкерілген.

Михаил — ерекше шебер, шығармашылық оның қанында  бар. Ол өмір бойы жүргізуші болып жұмыс істесе де,  үнемі өзінің сүйікті ісімен айналысуды тоқтатқан  емес. Интернеттің пайда болуымен шығармашылық бағытта даму әлдеқайда оңайырақ  бола бастады, бірақ қымбатырақ та болып кетті.

— Мен бала кезімнен сурет салуды ұнататынмын, егер мен ерекше нәрсені көріп қалсам, оны өз қолыммен жасағым келетін. Мен көп нәрсені өз қолыммен  жасай аламын, ағаш оюмен де айналысамын, — дейді еш мақтанышсыз. — Көптеген идеялар бар, мәселен  жылқы жануарын  жасауды армандадым, бірақ қазір өзеннен құм да, қиыршық тас та ала алмаймын. Ал сатып алу қымбат. Арыстанды да бір бояйтын болып қалды, бірақ қымбат болып тұр.

Бірнеше жыл бұрын Михаил Полковников әкімдікпен келісім бойынша ауылдың кіреберісін безендірген болатын. Тұрғұсынға кіре берісте облыс орталығы тарапынан ауылдың аты мен рәміздері жазылған стела пайда болды. Демалу үшін ыңғайлы орындық да жасалды.

Ерік Ерболатұлының айтуынша, әкімдік алдағы уақытта да Михаилмен бірге жұмыс істеуге ниетті. Ауылда әлі де көптеген қызықты және функционалды авторлық жұмыстар пайда болатынын айтып отыр.

Михаил Полковников өзінің туындысы — Арыстан мүсінінің жанында

Тұрғысұндықтар туған ауылын абаттандыруды жалғастыруды жоспарлап отыр. Қаражат жеткілікті мөлшерде бөлінеді деп үміттенеді. Әкім сумен жабдықтау жобасы сәтті жүзеге асырылып, 2023 жылы ауыл тұрғындары орталықтандырылған сумен қамтылуы үшін қолдан келерін аянбауға  уәде береді.

— Сондай-ақ қазір ауыл үшін жаңа және шын мәнінде қажетті екі нысанды салу бойынша жобалар қаралуда, — деп нақтылады Ерік Ерболатов. — Бұл емдік амбулатория және мәдениет үйі. Бүгінде дәрігерлердің кабинеттері әкімдікпен бір ғимаратта орналасқан, ал мәдениет орталығы мүлдем жоқ. Біз барлық қоғамдық маңызды іс-шараларды мектепте өткіземіз.

Айта кету керек, ауылдың тұрғындары ұзақ уақыт бойы проблемаларға емес, мүмкіндіктерге баса назар аударумен келеді. Олар шалғай ауылдың өзін бағалайтын және бүкіл ауданның тірегі болатын күш екеніне сенімді.

Любовь Кожевникова
Автордың суреті