ШҚО-да "Келісім мен жасампаздыққа 30 жыл" атты дөңгелек үстел өтті

Іс-шараға қатысушылар – ШҚО ҚХА ғылыми қоғамдастығының,  мемлекеттік органдарының, өкілдері, этносаясат, этнодемография саласындағы жетекші сарапшылар, жастар ұйымдарының және облыстың саяси партияларының жастар қанаттарының өкілдері бүгінгі күннің өзекті тақырыбы– Қазақстанның демографиялық дамуын талқылады. Сонымен қатар, дөңгелек үстелдің күн тәртібінде ҚХА-ның ғылыми-сараптамалық қызметі туралы ақпарат, қоғамдық тұрақтылық мәселелерін зерделеу бойынша әлеуметтанулық зерттеулердің кейбір нәтижелері, сондай-ақ жастардың қазақстандық қоғамда мемлекеттік құндылықтарды дәріптеуге және нығайтуға қатысу мәселесі айтылды.

Жыл сайын 1 мамырда елімізде Қазақстан халқының бірлігі күні салтанатты түрде атап өтіледі. Бұл көпұлтты Қазақстан үшін бейбітшілік пен келісім, мәдени-рухани бірлік пен азаматтық бірегейлік идеяларын бейнелейтін маңызды мереке.

— Қазақстан – үлкен ұйымшыл ұлт, әрбір этнос достықты, үйлесімділік пен келісімді нығайтуға баға жетпес үлес қосатын команда деп айтуға болады, — деп атап өтті ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқы Ассамблеясының ХХХІІ сессиясында.

"Келісім мен жасампаздыққа 30 жыл" атты дөңгелек үстел Қазақстан халқы Ассамблеясының 30 жылдығын мерекелеу аясында ұйымдастырылды. ҚР Президенті жанындағы мемлекеттік басқару академиясының Шығыс Қазақстан облысы бойынша филиалының директоры Жанар Бұқанова модератор болды.

Қатысушылар алдында ҚР мемлекеттік қызмет істері агенттігінің ШҚО бойынша департаментінің басшысы Ержан Айқымбеков алғы сөз сөйледі.

Демограф-ғалым, тарих ғылымдарының докторы Александр Алексеенко әлеуметтік-экономикалық үрдістер аясында Қазақстанның демографиялық дамуы туралы баяндама жасады.

— Соңғы кезде қоғамда демография тақырыбына сұраныс артып, демографиялық проблемалар туралы айта бастады, — деп атап өтті Александр Николаевич. — Ең алдымен, Қазақстанда деңгейі жай ғана демографиялық құбылыс ретінде емес, мемлекеттің әл-ауқатының белгілі бір өлшемі, мемлекеттік негіздердің бекінісі, дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарды сақтау ретінде қабылданатын туу туралы сөз болып отыр. Бірінші сұрақ: Қазақстанда туу көрсеткіші төмен бе? Негізі "туудың жалпы коэффициенті" деп аталатын  термин бар. Қазақстанда ол 2,8-ге тең. Бұл көп пе, әлде аз ба? Егер біз Африкадан басқа қазіргі әлемнің ақиқатын алсақ, бұл қазіргі кездегі ең жоғары көрсеткіштердің бірі. Мысалы, Иранда ол - 2,1, Сауд Арабиясында - 2, Үндістанда - 1,9, Қытайда - 1,4, Ресейде - 1,3, Кореяда - 0,8. Яғни, Қазақстанда туу көрсеткіші өте жоғары.

Алайда, ғалымның пікірінше, парадоксальды проблемалар бар.

— Қазақстанның аумағы үлкен - ол аумағы бойынша әлем бойынша тоғызыншы орында, — деп нақтылады демограф. — Бірақ аумағы аз қоныстанған, дисперсті, халық саны аз. Халықтың тығыздығы аз, сондықтан геосаясат тұрғысынан халық санын көбейту керек, біз шекараны нығайтуымыз керек. Шекара маңындағы аумақтар нығайтылуы тиіс.

Сонымен қатар, демографияның дамуына экономикалық тұрғыдан қарау керек, өйткені халық неғұрлым көп болса, соғұрлым көп салық салынады, мемлекет соғұрлым күшті болады.

Урбанизацияға келетін болсақ, халық санағы көрсеткендей, Қазақстанның қала халқының саны тек екі қала - Астана мен Алматы есебінен 70 пайызға өсті, яғни қазақстандықтар дәл осы жерге көшуге ұмтылуда, бұл қатарға Шымкент те қосылуы мүмкін. Өңірлердің халқы облыс орталықтарында шоғырланады, ал шағын елді мекендерде, шағын қалаларда, шағын ауылдарда және ауылдарда халық саны азайып келеді.

Ғалым-демографтың айтуынша, Қазақстанның аумақтық-кеңістіктік даму стратегиясы өте жақсы әзірленген. Халық экономикалық өсу нүктелеріне шоғырлануы керек. Ал барлық келешегі жоқ елді мекендерден тұрғындарды көшіру керек. Бірақ проблемалардың қатарында демографиялық стратегия бір бағытта, ал әлеуметтік-экономикалық стратегия екінші бағытта жүреді және оларды біріктіру керек. Сонымен қатар, жұмыссыздықты болдырмау үшін цифрландыру мен жасанды интеллектті енгізу кезінде жұмыс орындарын есепке алу керек.

— Біз әзірлеп жатқан тұжырымдаманың мәні: экономика бірінші орында емес, демография, адамдар бірінші орында тұруы керек, — деп атап өтті Александр Алексеенко. — Халық бар, жастар бар. Жастар мектеп бітіріп, өздерін іздейді, көші-қон, белсенді әлеуметтік процесс басталады. Қалыптасқан жағдайға сәйкес экономикалық саясат құру қажет. Демографиялық жағдай бар, қалыптасқан жас құрылымы бар, экономика дәл осыған сәйкес келуі керек. Мемлекеттік қызметшінің міндеті - екеуін де ескеретін қандай да бір шоғырландырылған орталық табу. Яғни, көптеген сұрақтар туындайды. Оларды кім шеше алады? Мұны тек жас саясаткерлер, мемлекеттік қызметкерлер шеше алады. Тек мемлекеттік қызмет демографиялық, экономикалық, саяси және басқа мәселелерді біріктіріп, қандай да бір шешім қабылдай алады. Менің үмітім - бұл   ең болмағанда, аймақтық деңгейде сіздер боласыздар.

Талқылаудың өзекті тақырыбында жұмысшы кадрлардың жетіспеушілігі мәселесі де көтерілді. Дөңгелек үстелге қатысушылардың пікірінше, жұмысшы мамандықтар жылы жастарды жұмыс ортасына белсенді тартуды бастау керек, әсіресе жақсы тракторшылар, газ-электр дәнекерлеушілері, ағаш ұсталары, бетоншылар басқа мамандарға қарағанда, тіпті жоғары білімі бар адамдарға қарағанда әлдеқайда көп табыс таба  алады.

Келесі спикер, ШҚО ҚХА ғылыми-сараптамалық тобының жетекшісі, тарих ғылымдарының кандидаты Нелли Краснобаева Шығыс Қазақстан облысы Қазақстан халқы Ассамблеясы сарапшыларының қызметі туралы айтып берді.

Оның айтуынша, ҚХА жанындағы алғашқы ғылыми-сараптамалық кеңес дәл Шығыс Қазақстанда 1998 жылы құрылған.

— Біздің топтың міндеттерінің бірі – Ассамблея қызметін сараптамалық сүйемелдеу, жергілікті жердегі жағдайды талдау, тарихи-демографиялық талдау бойынша бірқатар міндеттерді орындау, ақпараттық-ағартушылық бағыт, Халықаралық ғылыми ынтымақтастық және этносаясат пен этносаралық саланың қазіргі жағдайына байланысты зерттеулердің тұтас кешенін жүргізу, — деп атап өтті Нелли Леонидовна.

Сараптамалық алаңдардың ішінде 1998 жылдан бастап тұрақты негізде жұмыс істейтін және халықаралық конференциялар форматында өтетін, яғни әртүрлі елдердің ғалымдарын біріктіретін "Қазақстандағы және шектес аумақтардағы этнодемографиялық процестер" ғылыми алаңы атап өтілді. Талқыланатын мәселелер демографиямен ғана емес, саясаттану, әлеуметтану, лингвистикамен де байланысты.

ШҚО "Ассамблея жастары" ҚБ төрағасы Равиль Юнусов өз сөзінде ҚХА құрылымындағы жастардың бастамалары туралы, оның ішінде экологиялық акциялар, еріктілік, жастарды кәсіпкерлік дағдыларға, шешендік өнерге және жастарға қызықты әрі пайдалы барлық нәрселерге үйрету туралы айтты.

— Жақында біз жеті оқу орнының негізінде студенттер Ассамблеясын құрдық, алғаш рет студенттердің зияткерлік-спорттық ойындары өткізіле бастады. Биыл біз Қазақстан аумағында тұратын этностардың дәстүрлерімен, мәдениетімен, тұрмысымен таныстыратын ойын әзірлеп, тіркедік. Бұл ойынның баламасы жоқ, — деп атап өтті жастар көшбасшысы. 

Іс-шара бағдарламасы аясында өңірдің мемлекеттік қызметшілері арасында жүргізілген «"Бірлік" және "келісім" сөздерінің мағынасының мәні неде?» деген тақырыпта жүргізілген блиц-пікіртерім қорытындылары бойынша бейнеролик көрсетілді.